Phóng viên: Qua những chia sẻ vừa rồi, chúng ta thấy rằng ngay cả những sàn giao dịch tiền mã hóa lớn và có lịch sử lâu đời trên thị trường quốc tế cũng đã trải qua không ít biến động. Vậy thì, đối với một sàn giao dịch tiềm năng ở nước ta, một sàn giao dịch mới mẻ với tinh thần vừa làm vừa rút kinh nghiệm, theo ông Trung, các nhà hoạch định chính sách cần đặc biệt lưu ý những yếu tố nào ở thời điểm hiện tại, khi mà những thách thức đặt ra là không nhỏ?

Ông Phan Đức Trung: Thực tế, tôi cho rằng đây là một câu hỏi mang đến không ít áp lực cho những người tham gia soạn thảo quyết định. Bản thân chúng tôi, những người nằm trong tổ soạn thảo Nghị quyết cũng cảm thấy rõ áp lực đó bởi yêu cầu giải quyết đồng thời quá nhiều mục tiêu. Như tôi vừa nêu ví dụ về ba mục tiêu, nhưng trên thực tế, các cơ quan quản lý còn phải xem xét nhiều mục tiêu cao hơn nữa. Ví dụ, về lâu dài, chúng ta có thể phải thừa nhận đây là ngành tác động sâu rộng nhất đến lĩnh vực tài chính ngân hàng.

Tuy nhiên, tài chính và ngân hàng lại là hai mảng khác nhau, mà chúng ta đều biết rằng việc này cần có sự phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng có nhiều mục tiêu riêng trong tăng trưởng, đảm bảo tỷ giá và thúc đẩy xuất khẩu. Tôi cho rằng sự đa dạng mục tiêu này rõ ràng sẽ được ưu tiên và điều chỉnh cao nhất tùy theo từng thời điểm và sự thích ứng cuối cùng. Ví dụ, sàn giao dịch tài sản mã hóa tập trung trước hết thuộc sự quản lý của Bộ Tài chính. Do đó, đặc tính khai thác và thúc đẩy ứng dụng của nó sẽ rõ rệt hơn trong ngành Tài chính, còn đối với Ngân hàng thì có lẽ chưa nhiều.

Ứng dụng vào tài chính là gì? Đó là khả năng huy động vốn, nhưng thách thức lớn chúng ta cũng thấy rõ là sự tồn tại của thị trường chứng khoán và hệ thống ngân hàng. Vậy thì liệu một sàn giao dịch như thế này có bị cạnh tranh hoặc điều chỉnh bởi thị trường chứng khoán hay không? Nếu nó thúc đẩy thì sẽ thúc đẩy sự phát triển của sàn giao dịch này hay là thúc đẩy thị trường chứng khoán?

Tôi nhận thấy ngay một điểm quan trọng, ví dụ như việc Việt Nam nằm trong danh sách xám của FATF gồm 26 quốc gia. Trong thời gian ngắn, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 194, yêu cầu Việt Nam phải đưa ra một lộ trình hành động để giải quyết vấn đề này (lộ trình đặt ra là tháng 3/2025 và hiện tại đã quá hạn). Sự ra đời của sàn giao dịch tài sản mã hóa này sẽ góp phần đáp ứng một trong những tiêu chí mà chúng ta đã cam kết trong hành động số 6 của Quyết định 194, đó là hợp pháp hóa và quản lý giao dịch trên sàn tài sản mã hóa.

Ví dụ, khi một sàn giao dịch tài sản ảo chính thức ra đời sẽ giải quyết được nhiều mục tiêu quan trọng là tăng trưởng kinh tế, quản lý thị trường và hội nhập quốc tế. Về mặt chuyên môn, tôi hoàn toàn đồng ý với ý kiến của anh Thức rằng an toàn là yếu tố số một. Điều quan trọng nhất là sàn giao dịch này khi đi vào hoạt động không được gặp phải các vấn đề tiêu cực như bị hack. Nếu điều đó xảy ra, mọi nỗ lực đều trở nên vô nghĩa, đặc biệt đối với những sàn giao dịch mới trong giai đoạn đầu, việc thiết kế cần hết sức cẩn trọng. Theo tôi, chúng ta nên học hỏi và xem xét kinh nghiệm từ các quốc gia khác nhưng Singapore, nơi họ thúc đẩy tài chính số và có cơ quan quản lý tiền tệ giám sát cả lĩnh vực tiền tệ và tài sản ảo, thay vì phải có ủy ban chứng khoán và ủy ban hàng hóa riêng biệt. Nhờ đó, họ có thể quản lý thị trường một cách tập trung hơn.

Đến nay, Singapore đã ban hành khoảng 30 giấy phép hoạt động cho các sàn giao dịch tài sản ảo. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các sàn được cấp phép này hoạt động khá trầm lắng. Số lượng người Việt Nam trong 17 triệu duy trì giấy phép giao dịch tại đó rất ít. Chính phủ Singapore rất coi trọng việc tuân thủ quy định. Việc xin giấy phép sàn có thể không khó, nhưng để duy trì giấy phép và sử dụng đúng nhân sự địa phương thì lại là một vấn đề khác. Họ không quá chú trọng vào vốn điều lệ như chúng ta, mà tập trung vào yêu cầu về nhân sự là người bản địa, đặc biệt là những người có kinh nghiệm và chứng chỉ trong lĩnh vực chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Các vị trí này phải được đảm nhiệm bởi người Singapore có thâm niên hoạt động tối thiểu nhất định, chứ không chỉ đơn thuần là việc có được giấy phép.

Vậy nên, chúng tôi thường nói vui rằng các quốc gia như Singapore cấp phép sàn giao dịch rất dễ dàng. Tuy nhiên, lại khó tìm được người Singapore có đủ thâm niên và bằng cấp theo yêu cầu. Ví dụ, họ yêu cầu người đứng đầu phải có tối thiểu 5 năm kinh nghiệm trong ngành và chứng chỉ tiêu chuẩn chống rửa tiền như ACAM. Thế nhưng, cả Singapore chỉ có khoảng 200 người đáp ứng được yêu cầu này và họ đều đã nắm giữ các vị trí quản lý. Có thể nói, việc quản lý ở Singapore rất chặt chẽ, tương tự như việc Mỹ cấp bằng bác sĩ hay thẩm phán.

Ở Việt Nam, rõ ràng chúng ta sẽ phải có nhiều điều chỉnh trong giai đoạn này. Tôi tin rằng với cách ban hành quy chế nhanh chóng như hiện tại, quá trình này vẫn sẽ diễn ra song song. Tức là, trong khi các sàn giao dịch ra đời và các ý kiến đa chiều được lắng nghe, các tổ soạn thảo và chính phủ sẽ có những điều chỉnh phù hợp để đạt được mục tiêu tốt nhất trong từng thời điểm.

Phóng viên: Qua phần trao đổi vừa rồi, quý vị khán giả đã có cái nhìn rõ nét hơn về lộ trình xây dựng và phát triển một hệ sinh thái tài sản mã hóa minh bạch, an toàn và bền vững tại Việt Nam. Về bản chất kỹ thuật, tài sản mã hóa là một loại tài sản kỹ thuật số, được tạo ra và vận hành dựa trên công nghệ mật mã, công nghệ sổ cái phân tán hoặc các công nghệ tương tự. Xin được hỏi ông Thức, với vai trò là cơ quan mật mã quốc gia, trong thời gian qua, Ban Cơ yếu Chính phủ đã có những bước đi nào để tham mưu cho Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực tài sản mã hóa?

Ông Hoàng Văn Thức: Ban Cơ yếu Chính phủ - cơ quan mật mã quốc gia đã tiếp cận lĩnh vực giao dịch tài sản mã hóa tương đối sớm, khoảng 6-7 năm trước. Ban đã chủ động nghiên cứu, đề xuất và tham mưu cho Đảng, Nhà nước về lĩnh vực này, tập trung vào hai nội dung chính.

Thứ nhất, Ban Cơ yếu Chính phủ đã đồng hành cùng các cơ quan quản lý nhà nước xây dựng các văn bản pháp lý quy định và điều chỉnh các vấn đề liên quan đến giao dịch tài sản mã hóa. Có thể kể đến các lĩnh vực như giao dịch điện tử, phát triển công nghiệp công nghệ số, các văn bản pháp luật liên quan đến an ninh mạng, an toàn thông tin…. Gần đây nhất, Ban Cơ yếu Chính phủ đã tích cực tham gia ý kiến vào việc xây dựng Dự thảo Nghị quyết về thí điểm giao dịch tài sản số tại Việt Nam.

Thứ hai, về công nghệ, Ban Cơ yếu Chính phủ đã chủ trì, phối hợp với các cơ sở nghiên cứu mạnh ở Việt Nam như Viện nghiên cứu, các trường đại học lớn, Ngân hàng Nhà nước, các cơ quan quản lý và Hiệp hội Blockchain Việt Nam để thực hiện nhiều đề tài cấp Bộ, cấp quốc gia. Mục tiêu là nghiên cứu và đảm bảo hạ tầng công nghệ, cũng như bảo mật mật mã liên quan đến các công nghệ nền tảng, trong đó có công nghệ chuỗi khối (Blockchain), công nghệ sổ cái phân tán.

Ông Hoàng Văn Thức, Giám đốc Học viện Kỹ thuật mật mã, Ban Cơ yếu chính phủ (bên phải ảnh) chia sẻ tại Tọa đàm

Đặc biệt, trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng, một lĩnh vực công nghệ ảnh hưởng trực tiếp đến mật mã là điện toán lượng tử, với nguy cơ đe dọa các thuật toán mật mã hiện đại đang được sử dụng (bao gồm chữ ký số và hàm băm, vốn đảm bảo an toàn cho công nghệ chuỗi khối và sổ cái phân tán), Ban Cơ yếu Chính phủ đã chủ động chỉ đạo các cơ quan chuyên môn nghiên cứu, đề xuất các tiêu chuẩn về các thành phần mật mã chống lượng tử. Đồng thời, Ban cũng tích hợp các thành phần này vào các ứng dụng trên nền tảng sổ cái phân tán và chuỗi khối để đánh giá tính tương thích và hiệu năng, nhằm đảm bảo an toàn bền vững cho các ứng dụng chạy trên nền tảng công nghệ này.

Phóng viên: Vẫn là câu hỏi gửi tới ông Hoàng Văn Thức, theo ông, việc đảm bảo an toàn mật mã cho hệ sinh thái tài sản mã hóa minh bạch và an toàn sẽ góp phần như thế nào vào việc đảm bảo an ninh quốc gia?

Ông Hoàng Văn Thức: Nếu nói về vai trò của mật mã liên quan đến an ninh quốc gia thì rất rộng, nhưng chúng ta sẽ tập trung vào lĩnh vực giao dịch tài sản mã hóa. Tôi cho rằng vai trò của mật mã trong lĩnh vực này thể hiện ở những điểm sau:

Thứ nhất, mật mã là một yếu tố cốt lõi đảm bảo an toàn tổng thể của hệ thống quản lý và giao dịch tài sản mã hóa. Một hệ thống an toàn với vai trò của mật mã sẽ giúp chống lại các hành vi vi phạm quy định liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ cho các tổ chức chống phá chính quyền, chống phá hệ thống chính trị. Điều này liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.

Thứ hai, khi mật mã tham gia vào việc đảm bảo an ninh, an toàn trong quản lý, phát hành và giao dịch tài sản mã hóa, nó sẽ bảo vệ tài sản của tổ chức, cá nhân, nhà đầu tư, cũng như quyền lợi và nghĩa vụ của họ, tránh các tình trạng thất thoát do bị tấn công mạng. Đây là một yếu tố quan trọng để duy trì niềm tin vào hệ thống.

Thứ ba, một hệ thống an toàn trong lĩnh vực tài sản mã hóa sẽ góp phần tạo ra một nền tài chính, tiền tệ ổn định, từ đó thúc đẩy sự ổn định của nền kinh tế Việt Nam nói chung. Chúng ta đều biết rằng kinh tế, quốc phòng và khoa học công nghệ là những trụ cột đảm bảo an ninh quốc gia. Một nền kinh tế ổn định sẽ tạo niềm tin cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước, góp phần củng cố an ninh quốc gia.

Thứ tư, việc đảm bảo an toàn và minh bạch cho hệ thống cung cấp dịch vụ giao dịch tài sản mã hóa sẽ khẳng định và củng cố chủ quyền, độc lập về công nghệ số của Việt Nam. Đây là một yếu tố cực kỳ quan trọng, bởi nếu chúng ta không tự chủ, chúng ta sẽ phải lệ thuộc vào các nền tảng phi tập trung quốc tế, tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt khi có bất ổn về chính trị ở khu vực hoặc trên thế giới, chúng ta sẽ khó kiểm soát các giao dịch này.

Phóng viên: Hiệp hội Blockchain Việt Nam, một tổ chức quan trọng đóng vai trò cầu nối giữa các cơ quan nhà nước và cộng đồng trong, ngoài nước. Mục tiêu của Hiệp hội là hỗ trợ, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, phát triển công nghệ Blockchain và ứng dụng chuyển đổi số. Trong thời gian tới, Hiệp hội Blockchain Việt Nam có những chiến lược gì để phát huy vai trò này, thưa ông Trung?

Ông Phan Đức Trung: Hiệp hội Blockchain của chúng tôi tự hào sắp kỷ niệm ba năm thành lập và bước sang năm thứ tư, luôn kiên định với 6 mục tiêu chiến lược ban đầu. Chúng tôi nhận thấy sự phát triển đáng kể trong hành lang pháp lý. Từ việc tài sản mã hóa chưa được công nhận khi Hiệp hội mới thành lập, đến nay Việt Nam đã có Chiến lược quốc gia về ứng dụng và phát triển công nghệ chuỗi khối đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (tháng 10/2024), chuẩn bị ban hành Luật Công nghiệp Công nghệ số (dự kiến cuối tháng 5 - đầu tháng 6/2025) và có kế hoạch thí điểm tài sản mã hóa.

Với những tiến triển tích cực này, Hiệp hội Blockchain Việt Nam tin tưởng sẽ tiếp tục đồng hành cùng cộng đồng, bám sát các chủ trương và định hướng của Nhà nước. Hiệp hội cũng xác định vai trò là cầu nối quan trọng, lắng nghe ý kiến từ cộng đồng để đóng góp vào quá trình xây dựng chính sách. Bên cạnh đó, Hiệp hội Blockchain còn mang lại những giá trị đáng kể về đổi mới công nghệ và thúc đẩy các giao dịch xuyên biên giới, đặc biệt trong các vùng hợp tác phát triển tại Việt Nam.

Ngược lại, trong lĩnh vực điều chỉnh chính sách, chúng ta đều thấy rõ rằng sau khi Donald Trump trở lại, ông đã thực hiện một loạt chính sách đảo ngược các quyết định của chính quyền Biden. Trong số đó, chính sách về tiền điện tử là một ví dụ điển hình. Trước đây, dưới thời Biden, Mỹ được xem là một quốc gia có lập trường khá cởi mở về chính sách này. Tuy nhiên, khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền, ông đã phủ quyết nhiều chính sách liên quan. Dù nhiều người có thể hiểu nhầm rằng ông dừng hoàn toàn các dự án tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương, nhưng thực tế không phải vậy. Thay vào đó, ông chủ trương thúc đẩy stablecoin, nghĩa là không cho phép khu vực nhà nước phát hành CBDC vì lý do chi phí cao và lo ngại vi phạm quyền riêng tư. Theo quan điểm của Donald Trump, khu vực tư nhân nên được phép phát hành stablecoin. Điều này đặt ra một thách thức lớn với tất cả các quốc gia, bao gồm cả Việt Nam là liệu khu vực tư nhân có nên có quyền phát hành tiền tệ hay không? Ngân hàng trung ương cần tự đặt ra câu hỏi này.

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (bên phải ảnh) chia sẻ tại Tọa đàm

Từ góc độ Hiệp hội, chúng tôi đóng vai trò cầu nối với quốc tế, chia sẻ thông tin về các cơ quan quản lý, từ an ninh quốc gia đến chính sách trong nước và khu vực. Việt Nam có nhiều bài toán tăng trưởng kinh tế, mà công nghệ thường đến từ nước ngoài và kinh nghiệm cũng vậy. Nhiệm vụ thứ hai chúng tôi chia sẻ là cầu nối giữa trong và ngoài nước, giữa cộng đồng và cơ quan quản lý. Chúng tôi truyền tải các vấn đề để không chỉ dừng lại là lý thuyết. Chúng tôi có sự phối hợp với các đơn vị như Ban Cơ yếu Chính phủ, một đơn vị mà chúng tôi tự hào đã ký hợp tác từ trước khi Chiến lược Blockchain quốc gia ra đời. Trong chiến lược này, hình ảnh của cơ yếu mật mã cũng được ghi nhận. Sắp tới, chúng ta sẽ thấy sự kết hợp giữa một môi trường như vậy, vai trò cầu nối này sẽ được mở rộng, không chỉ có cơ yếu mà còn các sản phẩm khác như bản đồ hình thức, chia sẻ về an ninh quốc gia.

Tôi đã nhiều lần chia sẻ về ví quốc gia, một thứ rất quan trọng, chứa tài sản quốc gia. Chắc chắn hình thức này phải được bảo mật như kho vàng. Tôi nghĩ việc coi thường ví quốc gia là không được, vì đó là tài sản quốc gia. Chúng ta thấy 2 chính phủ đang nắm giữ lượng bitcoin lớn nhất là Mỹ với khoảng 210.000 bitcoin và Trung Quốc khoảng 190.000 bitcoin, đều thu được từ việc bắt tội phạm. Dù sao, họ đã có một thể chế ghi nhận tài sản này. Trung Quốc thậm chí còn tiến hành đào bitcoin khi thấy có lợi và chuyển vào ví. Với những bài toán thực tế như vậy, chúng tôi luôn chia sẻ và mong muốn những chia sẻ này sẽ đi từ chính sách, phổ cập chính sách, kinh nghiệm quốc tế và mang lại lợi ích cho doanh nghiệp và các thể chế tại Việt Nam.

Phóng viên: Cùng với câu hỏi này, không biết trong thời gian tới, Ban Cơ yếu Chính phủ có những chiến lược gì để phát huy vai trò trong lĩnh vực này thưa ông Thức?

Ông Hoàng Văn Thức: Tôi xin phép đưa ra nhận định cá nhân về câu hỏi này/ Thời gian tới, Ban Cơ yếu Chính phủ sẽ tập trung vào 2 nhiệm vụ chính.

Thứ nhất, về mặt thể chế. Ban Cơ yếu Chính phủ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước để từng bước xây dựng một khung pháp lý vững chắc cho lĩnh vực này. Mục tiêu là đảm bảo quản lý hiệu quả, bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp và thúc đẩy phát triển kinh tế một cách an toàn và bền vững.

Thứ hai, về lĩnh vực công nghệ. Với chức năng và nhiệm vụ của Ban Cơ yếu Chính phủ, việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về kỹ thuật mật mã phục vụ cho việc phát hành, quản lý và giao dịch tài sản mã hóa đã và đang được Ban tập trung triển khai. Thời gian tới, Ban sẽ tập trung xây dựng và ban hành các quy định về kiểm tra và đánh giá mức độ bảo mật của tài sản số và hệ thống giao dịch. Đây là một vấn đề rất quan trọng. Bởi dù chúng ta sử dụng giao thức hay loại hình ví nóng hay lạnh, thực hiện giao dịch như thế nào, thì nền tảng vẫn là công nghệ chuỗi khối và sổ cái phân tán mà trong đó cốt lõi vẫn là an toàn mật mã.

Phóng viên: Một lần nữa xin được cảm ơn 2 vị khách mời đã dành thời gian tham gia chương trình ngày hôm nay.